Het leven van de apen op het Nederlands herseninstituut

• Onderzoekers hebben baat bij een dier dat gezond is en goed in zijn vel zit, anders weigert het zijn medewerking. Alleen al daarom worden de dieren op ons instituut goed verzorgd.
• Voeding en gezondheid worden meerdere keren per dag nauwkeurig bijgehouden.
• De dieren ondervinden weinig stress tijdens de training en zijn cooperatief. Ze beschouwen de training vaak als een spelletje en zijn tuk op de beloning na afloop.
• De dieren worden in tweetallen gehuisvest in een ruime kooi met een speciaal ‘speel-compartiment’.
• De dieren nemen enkele uren per dag deel aan de experimenten, de rest van de tijd zijn ze in hun thuiskooi. Ook zijn er regelmatig periodes zonder training.

Om de apen op het Nederlands Herseninstituut een zo prettig mogelijk leven te bieden is het belangrijk dat we uitgaan van de natuurlijk behoeften en gedragingen van deze diersoort. In het wild leven resusapen in gemengde sociale groepen met een strikte rangorde. Deze groepen leven in diverse omgevingen, waarin de dieren zich met name bezighouden met het verkennen van hun leefgebied en het zoeken van eten. De sociale rangorde binnen de groep wordt gehandhaafd door middel van agressief gedrag en het smeden van coalities tussen individuele dieren. In de puberteit verlaten de mannetjes de grote groep en gaan, vaak in vreedzame tweetallen of kleinere groepjes, op zoek naar een nieuwe thuis-groep.
Bij het huisvesten van deze dieren is het belangrijk om een sociale context te scheppen die ruimte biedt voor sociaal gedrag maar de kans op agressiviteit onderling minimaliseert. Ook is het belangrijk dat regelmatig nieuwe prikkels worden gegeven, bijvoorbeeld door het veranderen van kooi-inrichting, het verstoppen van voedsel of het aanbieden van nieuwe speeltjes, zodat de dieren op onderzoek uit kunnen.

Huisvesting

De apen in ons instituut zijn ondergebracht in verblijven die zijn aangepast aan hun behoeftes (zoals een interessante ruimte-indeling) en gedrag (zoals klimmogelijkheden). Het is voor ons erg belangrijk dat de apen waar het hersenonderzoek bij plaatsvindt zich goed voelen en aan weinig stress worden blootgesteld. Een goede verzorging is niet alleen onze (wettelijke en) menselijke plicht maar waarborgt ook de betrouwbaarheid en reproduceerbaarheid van de wetenschappelijke resultaten. Het is onmogelijk om een aap te dwingen om een cognitieve taak uit te voeren. Apen die zich onprettig voelen werken niet mee aan onze experimenten. Lees hier meer over de onderzoeksmethoden die we gebruiken voor hersenonderzoek.
De apen verblijven in ruimte kooien waar een voor hen aangename temperatuur heerst. Elke kooi is toegerust met speeltjes zoals touwen, banden, spiegels, ballen en platformen. De apen verblijven in ruimte kooien waar een voor hen aangename temperatuur heerst. In de kooien zijn plekken waar ze buiten het zicht van de andere apen kunnen gaan zitten, en er zijn plekken waar ze de andere kooien kunnen zien. Regelmatig worden er ook nieuwe speeltjes aan de kooien toegevoegd: bijvoorbeeld een koker waar stro en snoepjes in zitten en de apen vervolgens op zoek gaan naar de lekkernijen. De kooien worden wekelijks schoon gemaakt voor een goede hygiëne. Om sociale interacties te bevorderen verblijven de apen in groepjes van twee of meer.

Gewenning en training

Voordat een aap kan deelnemen aan een experiment moet hij zich op zijn gemak voelen in de omstandigheden waaronder de proef plaatsvindt. Door een beloning met bijvoorbeeld appelsap leert de aap vervolgens een cognitieve taak uit te voeren. Als een taak nog te moeilijk blijkt, maken de onderzoekers het makkelijker. Zo kan de aap stap voor stap zijn taak leren. Als de aap een keer geen zin heeft om de taak uit te voeren en daardoor minder drinkt, krijgt hij extra water in de kooi. Verder krijgen de apen iedere dag verse groeten en fruit. Lees hier meer over wat en hoeveel de apen eten en drinken.
Op een werkdag zit een aap gemiddeld ongeveer 3 uur in de experimentele setup en voert de taak uit die hij heeft geleerd. De rest van de dag (en de gehele dag in het weekend) zijn ze in hun thuiskooi en kunnen ze met de andere apen omgaan, TV kijken of op zoek naar eten in hun kooi. Gemiddeld om de negen weken is er een week zonder training waarbij de dieren dus vakantie hebben van de taken die ze voor ons onderzoek uitvoeren.

Gezondheid en welzijn

Op de gezondheid en het welzijn van de apen wordt dagelijks toezicht gehouden door de dierverzorgers en wetenschappers. Naast de expertise van de dierverzorgers hebben ook alle wetenschappers een gespecialiseerde training (Artikel 9 training) ondergaan om met apen te werken. Minimaal èèn keer per maand wordt de gezondheid van de dieren door een dierenarts gecheckt en jaarlijks vindt een uitgebreid gezondheidsonderzoek plaats. Ook is er dagelijk toezicht op het welzijn van de dieren en op de uitvoering van de proeven door de proefdierdeskundige van de KNAW. Alle informatie over de apen (voeding, hoeveelheid water dat de apen hebben gedronken, gewicht, operaties, bijzonderheden etc.) wordt nauwkeurig bijgehouden en is op elk moment terug te vinden.
Een aap kan over een periode van meerdere jaren aan verschillende experimenten meedoen. Dit geeft ons niet alleen de mogelijkheid om complexe cognitieve functies in verschillende verwerkings-stadia in het brein te volgen, maar verkleint ook het aantal apen dat nodig is voor ons onderzoek.
Als een aap ernstig ziek wordt kan er na zorgvuldig overleg met de dierenarts, proefdierdeskundige en eventueel de dierexperimenten commissie besloten worden tot euthanasie. Het dier zal dus nooit nodeloos hoeven te lijden.
De dierverzorgers en wetenschappers in ons instituut zijn op de hoogte van de meest actuele studies betreffende huisvesting en dierverzorging. Samen met de procedures waarbij onze faciliteiten, protocollen en procedures worden geëvalueerd en gemonitord door de verantwoordelijke autoriteiten wordt op deze manier de omgeving en verzorging voor de apen zo optimaal mogelijk gehouden.